Ter Kokusu Erken Ergenliğin Göstergesi Olabilir Mi?
İnsan vücudunda 4 milyon kadar ter bezi vardır. Ter bezleri, vücudun her yerine dağılmış olup, vücudun çalışmasının düzenlenmesine yardımcı olur. Ter bezleri sayesinde, vücut ısısını dengeler ve toksinler vücuttan atılır.
Çocuklar ergenliğe girerken, vücutta oldukça spesifik ter kokuları ortaya çıkar. Bu nedenle, ergenliğe giren çocuklarda vücut kokusu gelişmeye başlar. Bu oldukça normaldir ve aynı zamanda çocuğun ergenliğinin bir işareti olabilmektedir.
Genellikle kızlar, ergenliğe erkeklerden daha erken girerler. Bu nedenle kızlarda ter kokusu daha erken hissedilir. Erkek çocuklarda ise 1-2 yıl sonra ter kokusu başlayacaktır. Kızlarda 8 yaşından ve erkeklerde 9 yaşından önce ter kokusu hissedilirse, çocuğun mutlaka çocuk endokrin doktoru tarafından kontrol edilmesi gerekir.
Erken ergenlik, çocuklarda ter kokusunun erken hissedilmesinin yaygın bir nedenidir. Bir çocukta erken ergenlik varsa ve ergenlik hormon üretimi aşırı olursa, kötü bir ter kokuya neden olur. Ter kokusunun yanı sıra, çocuklarda kasık-koltuk altı kıllanması ve sivilce (akne) gibi ergenlik işaretleri de görülmeye başlar.
ÇOCUKLARDA TER KOKUSU NEDEN OLUR?
Ter, kendi başına temelde kokusuzdur.
Çocuklarda ter kokusu, genellikle vücudun ter bezlerinden salgılanan terin, ciltteki bakterilerle etkileşime girmesi sonucu oluşan bir koku türüdür.
Çocuklar, genellikle ergenlik dönemine kadar fazla ter kokusu yaşamazlar, çünkü apokrin ter bezleri (özellikle koltuk altı, genital bölge ve meme uçlarında bulunan özel ter bezleri) henüz tam olarak aktif değildir.
Ancak bazı durumlarda çocuklarda ter kokusu oluşabilir:
Genetik Yatkınlık: Ailede yatkınlık varsa, çocukta da ter kokusu oluşma riski artar.
Beslenme: Baharatlı veya ağır yiyecekler tüketilmesi ter kokusunu artırabilir.
Fiziksel Aktivite: Egzersiz ve sıcak havalarda, ter bezleri daha fazla ter üretir.
Kötü Hijyen: Yetersiz temizlik ve düzenli banyo yapmamak, terin birikmesine ve kötü kokuya neden olabilir. Ayrıca koltuk altı ve kasık bölgelerinin kirli olması, ter kokusunun yaygın nedenleridir. Giysilerde biriken bakteriler tere yapışır ve kokuyu neden olur.
Ergenlik: Ter kokusu, ergenlikte tipiktir. Kızlar 8 - 13 yaşları arasında ve erkekler ise 9 - 14 yaşları arasında ergenliğe girerler. Ergenlikte ortaya çıkan hormon değişiklikler, ter kokusuna neden olur.
Erken Ergenlik ve Erken Kıllanma (Prematüre Adrenarş): Çocuklarda cinsiyet hormonlarının ve böbrek üstü hormonlarının küçük yaşlarda üretilmeye başlaması (kızlarda 8 yaşından ve erkeklerde 9 yaşından önce), küçük yaşlardaki çocuklarda ter kokusuna neden olur. Ter kokusu yanında çocuklarda, meme büyümesi, testis büyümesi, kasık kıllanması, koltuk altı kıllanması, saçlarda yağlanma ve sivilce de saptanabilir.
Metabolik Hastalıklar: Bazı hastalıklar (örneğin, fenilketonüri ve trimetilaminüri gibi metabolik hastalıklar) ter kokusuna neden olabilir.
Hastalıklar: Böbrek veya karaciğer hastalıkları ile diyabet veya enfeksiyonlar da çocuklarda kokuya neden olabilir.
NORMALDE TER KOKUSU NASIL OLUŞUR?
Çocuklarda ter kokusu, genellikle ergenlik döneminde hormonların artması ve ter bezlerinin aktivitesinin artması nedeniyle ortaya çıkar.
Apokrin ter bezleri, vücutta özellikle koltuk altı, genital bölge ve meme uçlarında bulunan özel ter bezleridir. Bu bezler, genellikle ergenlik döneminde hormonların etkisiyle daha aktif hale gelirler.
Ergenlik döneminde, erkeklik (testosteron) ve kadınlık (östrojen) hormonlarının vücutta üretimi artar. Bu hormonlar, özellikle koltuk altı ve genital bölgedeki apokrin ter bezlerinin daha aktif hale gelmesine neden olur.
Ter bezleri tarafından üretilen ter, ciltteki yağlar ve bakteriler etkileşime girerek, kokuya neden olabilir.
Erkek çocuklar peynirli/bayat kokarken; kızlar daha tropikal meyve/soğan benzeri bir ter kokuna sahiplerdir.
TER KOKUSU ERGENLİĞİN BAŞLAMASININ GÖSTERGESİ OLABİLİR Mİ?
Ergenlik, çocukluktan erişkinliğe geçiş dönemidir. Ergenlik döneminde çocuk fiziksel ve psikolojik olarak değişerek erişkin birey olma yolunda ilerler. Bu dönemde yumurtalık, testis, penis ve meme büyümesi ile kıllanma, sivilce ve ses değişiklikleri oluşur. Üreme potansiyeli kazanılır.
Ergenlik, kız çocuklarında 8 ile 13 yaşları arasında başlarken, erkek çocuklarında 9 ile 14 yaşları arasında başlamaktadır. Kızlar, ortalama olarak 10 ile 16 yaşları arasında ilk adetlerini görmektedir. Sağlıklı Türk çocuklarında ergenliğin başlama yaşı ortalama 10,1 yıl iken, erkek çocuklarda 11,6 yıl olduğu saptanmıştır.
Meme büyümesi, koltuk altı ve kasık kıllanması, boy uzamasının hızlanması, sivilce, saçların yağlanması, penis ve/veya testis büyümesi, davranış değişiklikleri ve vajinal akıntı ergenliğin başlıca bulgularıdır.
Ter kokusu da, ergenliğin ve hormon üretiminin başladığının göstergesidir. Ter kokusu, genellikle kızlar 8-13 yaşları ve erkekler 9-14 yaşları arasında başlar.
TER KOKUSU ERKEN ERGENLİĞİN GÖSTERGESİ OLABİLİR Mİ?
Erken ergenlik, kızlarda 8 ve erkeklerde 9 yaşından önce ergenliğin başlamasıdır. Erken ergenlik, kız çocuklarında daha sık görülmekle birlikte, erkek çocuklarında da görülmektedir.
Meme büyümesi, koltuk altı ve kasık kıllanması, boy uzamasının hızlanması, sivilce, saçların yağlanması, penis ve/veya testis büyümesi, davranış değişiklikleri ve vajinal akıntı, erken ergenliğin başlıca bulgularıdır. Çocuklarda bu bulgulardan birinin erken yaşlarda görülmesi, aile için uyarıcı olmalıdır.
Ter kokusunun, kızlarda 8 yaş ve erkeklerde de 9 yaşından önce hissedilmemesi gerekir. Yani kızlarda 8 yaş ve erkeklerde de 9 yaşından önce ter kokusu hissedilmesi normal değildir ve erken ergenliğin göstergelerinden biri olabilir. Aileler için uyarıcı olmalıdır. Mutlaka Çocuk Endokrin Uzmanı tarafından kontrol edilmelidir.
TER KOKUSUNUN ERKEN ERGENLİĞİN İŞARETİ OLUP OLMADIĞI NASIL ANLAŞILIR?
Erken Ergenlik, kızlarda 8 ve erkeklerde 9 yaşından önce, hormon üretimi sonucu ortaya çıkan bir durumdur.
Kızlarda 8 yaş ve erkeklerde de 9 yaşından önce ter kokusu hissedilmesi erken ergenliğin göstergelerinden biri olabilir.
Ter kokusu saptanan çocuklarda, erken ergenlik olup olmadığını saptamak için yapılması gerekenler:
Fizik Muayene: Vücut ağırlığı ve boy gibi verilerini de içeren detaylı fizik muayene yapılmalıdır.
Kemik Yaşı İncelenmesi: Sol elin röntgeni ile kemik yaşının belirlenmesi gereklidir ve önemli bilgiler verir.
Kan ve İdrar Tetkikleri: Tiroid hormonları başta olmak üzere cinsiyet hormonları tetkik edilmelidir. Gerekli durumlarda idrar tetkikleri de yapılabilmektedir.
Ultrason: Gerekli durumlarda batın ultrasonu ve/veya pelvik ultrason ile başta böbrek üstü bezleri ve diğer üreme organları olmak üzere iç organlar incelenmektedir.
TER KOKUSU NEDEN ÖNEMLİDİR VE NEDEN TAKİP EDİLMELİDİR?
Çocuklarda ter kokusunun küçük yaşlarda başlaması, çocuğun psikolojisini de olumsuz etkileyebilir.
Kendine Güven Sorunu: Çocuğun yaşıtlarından farklı bir durum yaşaması, kendine olan güvenini sarsabilir.
Sosyal İzolasyon: Koku nedeniyle diğer çocuklardan uzaklaşma eğilimi gösterebilir ve sosyal çevresinden uzak durabilir. Ayrıca çocukların, yaşıtları arasında dışlanmasına da neden olabilir.
Alay Konusu Olma Kaygısı: Diğer çocukların alay etmesinden korkabilir ve bu durum, okul hayatını olumsuz etkileyebilir.
Özgüven Eksikliği: Kendini kabul etmekte zorlanabilir ve özgüven eksikliği yaşayabilir. Çocukların utangaçlık ve çekingenlik gibi duygular yaşamalarına neden olur.
Depresyon ve Anksiyete: Uzun süre devam ederse, depresyon ve anksiyete gibi daha ciddi psikolojik sorunlara yol açabilir.
Bu nedenle ebeveynlerin, çocuktaki ter kokusunu anlayışla karşılamalı ve çocuklarına destek olmalıdır. Çocukların psikolojik olarak daha sağlam olması için yardımcı olunabilir.
Ter kokusu ciddiye alınmayıp erken ergenlik varsa, çocuklar erken ergenliğin neden olacağı kısa ve uzun dönem potansiyel riskleri taşırlar. Çünkü erken ergenlikte, erken tanı ve tedavi çok önemlidir. Aksi halde çocuğun boyunun kısa kalması ve erken adet görme gibi birçok probleme neden olabilir. Erken ergenlik riski olduğu için ter kokusu olan çocuklar, geri dönüşümü olmayan sorunlara neden olmamak ve zamanında tanı-tedavi için Çocuk Endokrin Uzmanı tarafından takip edilmelidir.
Çocuklarda ter kokusunun kızlarda 8 yaş ve erkeklerde de 9 yaşından önce hissedilmesi erken ergenlik acısından uyarıcı olabilir. Ancak ter kokusu, tek başına yeterli değildir. Ter kokusu takiben diğer ergenlik bulguları da zamanla başlayabilir. Bu nedenle ter kokusu başlayan her çocuğun, erken ergenlik acısından şüpheli olduğu ve Çocuk Endokrin Uzmanı tarafından kontrol edilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
ÇOCUKLARDA TER KOKUSU NASIL AZALTILABİLİR?
Çocuklarda ter kokusunu azaltmak ve psikolojik olumsuzluklara engel olmak için yapılması gerekenler aşağıda sunulmuştur:
Düzenli Banyo: Çocukların düzenli olarak (her gün) banyo yapmaları, ter kokusunu önlemek için önemlidir. Özellikle sıcak havalarda sık banyo yapmak faydalı olabilir. Çünkü düzenli banyo yapmak, ter ve bakterilerin birikmesini önler. Sabun ve şampuan kullanmakta faydalı olabilir. Çocuklarda şampuan ve dul jeli seçiminde de dikkatli olunmalıdır. Bisfenol A, Fitalat, Paraben ve Fenoller (Triklosan, Diklorofenoller ve Benzofenon-3) içermediği kontrol edilmelidir. İllaki kullanılacaksa çok az miktarda ve kokusuz-katkısız olanlar tercih edilmeli ve cilde çok temas etmemesi sağlanmalıdır.
Hijyen: Özellikle koltuk altı ve ayak bölgeleri gibi ter bezlerinin yoğun olduğu yerlerin temizliğine dikkat edilmelidir. Koltuk altı bölgesi düzenli olarak temizlenmeli ve deodorant kullanılmalıdır.
Uygun Kıyafet Seçimi: Pamuklu ve hafif giysiler tercih etmek, terin buharlaşmasına yardımcı olur ve kokuyu azaltır. Sentetik kumaşlar, teri hapseder ve kokuya neden olabilir. Her gün temiz giysiler, iç çamaşır ve çorap giymek de ter kokusunu azaltmaya yardımcı olabilir. Ayrıca temiz ve kuru ayakkabılar giyilmesi de önemlidir. Çünkü ıslak ayakkabılar enfeksiyonlara neden olabilir.
Bol su içmek: Ebeveynler, çocukların vücudun temizlenmesi (detoksifikasyonuna) yardımcı olmak ve ter kokusunu azaltmak için çocuğun susuz kalmaması ve bol su içmesi sağlamalıdır. Bol su içmek de terlemeyi ve ter kokusunu azaltabilir.
Beslenme: Aşırı baharatlı, yağlı ve ağır yiyecekler gibi kokuya neden olabilecek yiyeceklerden kaçınmak, terin kokusunu azaltabilir. Ayrıca taze yeşil yapraklı sebzelerin tüketiminin arttırılması da ter kokusunu azaltabilir. Çünkü bitkilerdeki klorofil maddesi doğal bir vücut temizleyicisidir.
TER KOKUSUNU AZALMAK İÇİN KULLANILAN ÜRÜNLER NELERDİR?
Ter kokusunu azaltmaya yönelik başlıca ürünler:
Deodorantlar, hem ter kokusuna neden olan cilt bakterilerini azaltan hem de içerdikleri parfümler ile istenmeyen ter kokuları maskeleyen, özel tasarlanmış ürünlerdir. Deodorant, terlemeyi önlemez.
Terleme önleyiciler (antiperspiranlar), terin çıktığı gözenekleri geçici olarak tıkarlar. Böylelikle terleme azalır veya durur. Terleme azalınca, bakteriler ile ter kokusu oluşmasına engel olurlar.
Deodorantlar, terleme önleyiciler ve bunların kombinasyon olan roll-on, jel, sprey ve krem şeklinde ürünler piyasada bulunmaktadır.
DEODORANT VEYA TERLEME ÖNLEYİCİLER ÇOCUKLARDA KAÇ YAŞINDA KULLANILABİLİR?
Çocukların deodorant veya terleme önleyicileri kullanmaya başlaması için belirli bir yaş yoktur.
Deodorant veya terleme önleyicileri, çoğunlukla ergenlik yaşlarında kullanılmaya başlanmaktadır. Özellikle ergenliğin başlamasıyla birlikte ter kokusu başlar ve deodorant veya ter önleyicilerin kullanılması başlanmaktadır.
Küçük çocuklar, deodorant ve ter önleyici spreyleri yüzlerine sıkma ve solunum ile akciğere kaçma riski olduğu için, güvenli bir şekilde kullanabilecek yaşa gelene kadar sprey yerine roll-on veya krem gibi ürünleri kullanmaları tercih edilmelidir.
Ter önleyicilerin, küçük çocuklarda kullanılması önerilmez. Ter önleyiciler, 12 yaşından büyük çocuklar tarafından kullanılmasına izin verilebilir.
Ergen çocuklar büyüdükçe, terleme ve ter kokusu çocuğu rahatsız etmeye başladığında, deodorant ve terleme önleyicileri içeren bir kombinasyona sahip ürün kullanmak daha uygundur.
Çocuklar İçin En İyi Deodorant Türü Hangisidir?
Çocuklar ter kokusu için, ter kokusunu azaltan çeşitli ürünler kullanabilir.
Çocuklarda kullanılacak deodorantların, parfüm içermemesi, hipoalerjenik olması, alkol, alüminyum tuzu, yapay renklendirici ile paraben ve triklosan gibi endokrin bozucu kimyasal içermeyen ürünler çocuklar için daha uygundur. Son olarak çocuğun cildine uygun pH’a sahip olması önemlidir.
Çocuk ter kokusundan çok rahatsız ise, ter kokusunu azaltarak çocuğun kendini rahat hissetmesine yardım edecektir.
Ancak ergenliğin ilerleyen dönemlerinde terleme ve ter kokusu artar. Bu nedenle hem kokuyu hem de terleme önleyicileri (antiperspiranlar) içeren karışım ürünlerini kullanması faydalı olabilir.
Ter kokusu için çocuklar, deodorant ve ter önleyici kullanacaksa alüminyum, paraben vs endokrin bozucu madde içermeyen ürünler tercih edilmelidir.
Zorunlu hallerde Siveno® Doğal Roll-On Teen, Body Shop® Japanese Cherry Blossom Roll-On, INCIA Hassas Ciltler İçin Doğal Roll On, Nuxe Body Deodorant, Primal Pit Paste, Tom’s of Maine, Junior Varsity Natural, Truly’s, Crystal Spring Salt of the Earth ve Fresh Kidz gibi kozmetikler kullanılabilir.
Deodorant veya ter önleyici kullandıktan sonra, çocuğun cildinde kızarıklık, kaşıntı veya pullanma gibi alerjik reaksiyonlara neden olabilirler. Kullanılan ürüne bağlı olarak alerjik reaksiyonlar görülürse, farklı bir ürün denenebilir. Ancak olabildiğince kokusuz ürünler tercih edebilmelidir.
Deodorant veya ter önleyici bir ürün, bir süre kullanıldıktan sonra da, çocukta hassasiyet veya alerjine neden olabileceği unutulmamalıdır.
Deodorant ve ter önleyici ürünlerin içindeki özellikle alüminyum, kokular, koruyucu bileşenler ve boyalar, alerjik reaksiyonlara neden olabilir.
Alerjik yatkınlığı olan çocuklar için üretilen "hipoalerjenik" deodorantlarda, az da olsa alerjik reaksiyonlara neden olabilir.
Çocuklarda Ter Kokusu İçin Evde Yapılabilecek Uygulamalar:
Banyo Suyuna Limon Suyu Damlatmak: Banyo suyuna birkaç damla limon suyu eklemek, cilt pH’ını etkiler ve cildi kuru tutar. Böylece bakteri oluşumunu önleyerek ter kokusunu azaltabilir.
Limon Suyu Sürmek: Bir kaşık limon suyu, bir bardak suya ilave edilerek, pamuk yardımıyla çocuğun koltuk altına sürülür. On dakika bekledikten sonra, sürülen bölge suyla durulanmalıdır.
Elma Sirkesiyle Temizlemek: Elma sirkesine batırılmış pamuk ile çocuğun ter kokan bölgeleri temizlenir.
Biberiye: Biberiye, ter kokusuna neden olan bakterilerle savaşmak için doğal deodorant görevi gören mentol ve klorofil içerir. Bir bardak suda bir bardak biberiye yaprağı kaynatılıp banyo suyuna eklenir. Bu karışımla küvette çocuk 15 dakika bekletilir ve kurulanır. Alternatif olarak, banyo suyuna biberiye yağı eklenebilir.
Adaçayı: Hoş kokulu bir bitki olan adaçayı, ter bezlerinin aşırı aktivitesini kontrol eder. Bir bardak kurutulmuş adaçayı yaprağı, kaynatılıp ve banyo suyuna eklenir.
Evde Yapılabilecek Deodorant: Hindistan cevizi yağı, karbonat ve uçucu yağlar gibi çeşitli ürünler kullanılarak, evde deodorant yapılabilir. İnternette çeşitli basit tarifler de bulunabilir:
1/4 su bardağı karbonat
1/4 su bardağı ararot tozu
4 yemek kaşığı hindistan cevizi yağı
1/4 çay kaşığı çay ağacı veya lavanta gibi bir uçucu yağ
Tüm malzemeleri karıştırılıp erittikten sonra, bir deodorant tüpüne konulur ve kullanılabilir.
Ev yapımı ve doğal deodorantlar hafif olduğundan, bu ürünler diğer deodorant türleri kadar uzun süre etkili olmayabilir. Ter kokusunu tüm gün kontrol etmek için, çocuklarınızın fiziksel aktiviteden sonra veya sıcak günlerde ev yapımı deodorantı gün içinde tekrar uygulamak gerekebilir.
TER KOKUSU OLAN ÇOCUK İÇİN NE ZAMAN ÇOCUK ENDOKRİNOLOJİYE BAŞVURULMALIDIR?
Çocuklarda ter kokusu neredeyse fark edilmez ve kokusuzdur. Ergenlerde belirgin bir ter koku hissedilir.
Ancak 8-9 yaşından küçük çocuklarda ter koku olmaz. Bu nedenle, 8-9 yaşından küçük çocukta ter kokusu hissediliyorsa, ergenliğin başlangıcının bir işareti olabilir.
Sekiz yaşından küçük kızlarda ve 9 yaşından küçük erkeklerde ter kokusu varsa, erken ergenlik için alarm vericidir ve dikkatten kaçmamalıdır. Ter kokusu saptanan çocuklar Çocuk Endokrin Uzmanı tarafından kontrol edilmelidir.
Sekiz yaşından küçük kızlarda ve 9 yaşından küçük erkeklerde ter kokusu yanında meme büyümesi, koltuk altı ve kasık kıllanması, boy uzamasının hızlanması, sivilce, saçların yağlanması, penis ve/veya testis büyümesi, davranış değişiklikleri ve vajinal akıntı varsa erken ergenlik için durum çok daha önemlidir.
Ter kokusu ciddiye alınmayıp erken ergenlik kontrol edilmezse, erken ergenliğin kısa ve uzun dönem riskleri ortaya çıkabilir.
Özellikle erken ergenlik gelişimi söz konusu ise erken tanı ve tedavi çok önemlidir. Aksi halde çocuğun boyunun kısa kalması ve erken adet görme gibi çok çeşitli problemlere neden olabilir.
Ankara Çocuk Endokrinoloji Uzmanı olarak size ve çocuklarınıza yardımcı olmaktan mutluluk duyarız.
