Çocuklarda Obeziteyi Önleme Ve Yönetme Stratejileri Nelerdir?
Obezite, tüm dünyada ve ülkemizde sürekli artarak en önemli halk sağlığı sorunlarından biri haline gelmiştir. Çocuklarda obezite sıklığı 1975 yılında %1’den az iken bugün %6-10’lara ulaşmıştır. Gelişmiş ülkelerde çocukların ve ergenlerin yaklaşık üçte birinin, kilo fazlalığı ya da obez olduğu saptanmıştır. Günümüzde 5 yaşından küçük çocuklar arasında 40 milyon kilo fazlası ve obez çocuk olduğu tahmin edilmektedir. 5-19 yaş arasındaki çocuklarda ise bu sayı yaklaşık 400 milyondur.
Çocuklarda artan yaş ile birlikte obezite sıklığının da arttığı saptanmıştır. Amerika Birleşik Devletleri’nde 2-5 yaş arası çocukların %12’sinin aşırı kilolu, %12’sinin obez ve %2’sinin aşırı obez olduğu saptanmıştır. 6-11 yaş arası çocukların %15’inin aşırı kilolu, %12’sinin obez ve %6’sının aşırı obez olduğu saptanmıştır. Genellikle ergenlik ile birlikte obezite sıklığı belirgin bir şekilde artmaktadır. 12-19 yaş arası çocukların %19’unun aşırı kilolu, %9’unun obez ve %13’ünün aşırı obez olduğu saptanmıştır. Kilo fazlalığı ve obezitesi olan çocuklara toplam olarak bakılırsa, 2-5 yaş arasında %23, 6-11 yaşında %34 ve 12-19 yaşları arasında da %34’leri bulduğu saptanmıştır. Ülkemizde bölgeden bölgeye değişmekle birlikte, çocukların yaklaşık %10’unun obez olduğu saptanmıştır. Bu da ülkemizde yaklaşık 2-3 milyon obez çocuk ve ergen olduğu “korkunç” gerçeğini ortaya koymaktadır. 0-5 yaşları arasındaki çocuklarda, kilo fazlalığı yaklaşık %18 iken, kilo fazlalığı ve obezite oranı %26 olarak saptanmıştır. Diğer taraftan 6-18 yaşları arasındaki çocuklarda, kilo fazlalığı yaklaşık %14 iken, kilo fazlalığı ve obezite oranı %23 olarak saptanmıştır.
Çocuklarda obeziteyi önleme ve yönetme, sağlıklı beslenme, fiziksel aktivite, davranış değişiklikleri, psikolojik destek, uyku düzeni ve aile katılımı ile mümkündür. Etkili olan bazı stratejik uygulamalar:
1. Sağlıklı Beslenme Alışkanlıkları:
Dengeli Beslenme: Protein, sağlıklı yağlar, lif, vitamin ve mineraller açısından zengin besinler tüketilmelidir. Çocukların sebze, meyve, tam tahıllar, yağsız protein ve sağlıklı yağlar tüketmesini teşvik edilmeli.
Porsiyon Kontrolü: Çocukların yaşlarına ve enerji ihtiyaçlarına uygun porsiyonlarda yemesi teşvik edilmelidir. Büyük porsiyonlardan kaçınılmalı, çocukların tabakları yaşına uygun ölçülerde doldurulmalıdır.
Şeker Ve İşlenmiş Gıdaları Sınırlama: Gazlı içecekler, paketli atıştırmalıklar, fast food, abur cubur ve şekerli yiyecekleri azaltılmalı ve olabildiğince kaçınılmalıdır.
Su içmek: Su, sağlıklı bir içecektir ve şekerli içeceklerin yerine tercih edilmelidir. Çocuklara su içme alışkanlığı kazandırılmalıdır.
Düzenli öğünler: Kahvaltıyı atlamamak, gün içinde sağlıklı ara öğünler sunmak önemlidir. Öğün saatlerini düzenli tutmak da faydalıdır.
Evde yemek pişirme alışkanlığı: Ailelerin, evde sağlıklı yemekler hazırlayarak çocuklarına örnek olması gerekir.
2. Fiziksel Aktiviteyi Artırma:
Çocukların en az 60 dakika orta-yüksek yoğunlukta fiziksel aktivite yapması önerilir: Bisiklete binme, yüzme, ip atlama, futbol, basketbol gibi takım sporları aktiviteleri teşvik edilmelidir.
Ekran başında geçirilen süreyi (TV, telefon, bilgisayar) 2 saatten az ile olmalıdır.
Ailece aktiviteler: Ailece yürüyüş yapma, park gezisi, doğada zaman geçirme veya dans gibi aktiviteler teşvik edilmelidir.
3. Psikolojik ve Duygusal Destek
Olumlu beden algısı: Çocukların kilo konusunda eleştirilmeden desteklenmesi, sağlıklı yaşam tarzının öneminin vurgulanması gerekir.
Ödül sistemi: Çocuğun sağlıklı besin seçimleri ödüllendirilmelidir (örneğin, ekstra park, gezinti vs).
Stres yönetimi: Stresin aşırı yemeye neden olabileceği unutulmamalıdır. Çocuklar için rahatlatıcı aktiviteler (sanat, müzik, meditasyon vb.) desteklenmelidir.
Duygusal yeme engeli: Stres veya sıkıntı durumlarında yemeye yönelmesini önlemek için alternatif aktiviteler bulunmalıdır.
Olumlu rol model olun: Ebeveynlerin sağlıklı beslenmesi ve aktif yaşam tarzı çocuğu etkiler ve aktivite süresini arttırır.
4. Uyku Düzeni
Yetersiz uyku, iştah artışına ve kilo alımına neden olabilir.. Okul öncesi çocuklar 10-13 saat, 6-12 yaş 9-12 saat ve gençler 8-10 saat uyumalıdır.
5. Okul ve Çevre Desteği
Okullarda sağlıklı ve dengeli beslenmeyi teşvik eden menüler sunulmalıdır. Çocuklara erken yaşlardan itibaren sağlıklı beslenme ve fiziksel aktivitenin önemi anlatılmalıdır. Beden eğitimi dersleri aktif geçmelidir. Ayrıca çocukları abur cubur reklamlarından uzak tutulmalıdır.
6. Profesyonel Yardım
Diyetisyen veya çocuk endokrinoloğu ile işbirliği yapılmalı ve obeziteye eşlik eden hastalıklar (diyabet, insülin direnci) varsa erken müdahale edilmelidir.
Ek Öneriler:
Çocuklara yemeklerini yavaş yemeleri ve doyduklarında durmaları öğretilmelidir.
Ödül veya ceza olarak yiyecek kullanılmamalıdır.
Çocukların tek tip beslenmesi önlenmeli ve çocuğun tabağında çeşitlilik sağlanmalıdır.
Porsiyonlar küçültülmeli ve yaşına uygun büyüklükte porsiyonlar çocuğa sunulmalıdır.
Kalorisi çok yüksek yiyecekler çocuklardan uzak tutulmalıdır.
Sonuç olarak, bu stratejiler bütüncül bir yaklaşımla uygulandığında, çocuklarda obezitenin önlenmesi ve yönetilmesi daha başarılı olacaktır. Çünkü çocukluk çağı obezitesi, yetişkinlikteki kronik hastalıkların öncüsü olabilir. Erken önlem, uzun vadeli sağlık demektir!
Ankara Çocuk Endokrinoloji Uzmanı olarak, çocuğunuzun sağlıklı büyümesi için size rehberlik etmekten mutluluk duyarız. Daha fazla bilgi için bizimle iletişime geçebilirsiniz!
