Günümüzde Ergenlik Neden Daha Erken Başlamaktadır?
Ergenlik kompleks bir süreçtir ve ergenliğin başlamasını çok çeşitli faktörler etkilemektedir:
1. Genetik: Genetik çok önemlidir ve bazı ailelerde çocuklar erken ergenliğe girer.
2. Beslenme:Ucuz, kolay ulaşılan, yüksek kalorili ve besin değeri düşük gıdaların fazla tüketilmesi,erken ergenlik riskini arttırır.
a. Diyette Yağ Alımı:Nugget, cips, fast-food, jelibon, paketli gıdalar, abur cuburlar, kızartmalar, sosis ve salam gibi işlenmiş etler ve çoklu doymamış yağ asitleri içeren yağların (ceviz, keten tohumu, ayçiçek, aspir, soya ve mısır yağı) fazla tüketilmesi, kilo alımına ve ergenliğin erken başlamasına neden olabilir. Tekli doymamış yağ asitleri (fındık, fıstık, avokado, kanola, zeytin ve susam yağı) içeren yağlar ile hayvansal yağların tüketilmesi adet başlangıcının gecikmesine neden olabilmektedir.
b. Diyette Protein Alımı: Çok fazla hayvansal protein (et, yumurta, süt, balık ve kümes hayvanları)tüketen çocukların, daha erken ergenliğe girdikleri ve daha erken adet gördükleri saptanmıştır. Diğer taraftan bitkisel protein (baklagiller, yer fıstığı, badem, kabak çekirdeği)tüketen ve Akdeniz diyeti ile beslenen kızların ilk adet yaşı gecikmektedir.
c. Karbonhidrat Alımı:Cips, paketli tatlı-tuzlu atıştırmalıklar, şeker, çikolata, dondurulmuş ve raf ömrü uzun hazır yiyecekler, noodle ve hazır çorbalar, tatlılar, kızartmalar ve fast-foodtan zengin kötü beslenme durumunda, hem sağlıklı fiziksel gelişim bozulmakta hem de ergenlik gelişimi erkene kaymaktadır.
d. Şekerle Tatlandırılmış İçecekler: Kolalı içecekler, şeker ilave edilmiş meyve suları, enerji içecekleri, soğuk çay ve şekerli çaylar gibi şekerle tatlandırılmış içeceklerin fazla tüketilmesi,hemkilo fazlalığı ve obezitegelişmesine , hem deerken ergenlik ve erken adet başlaması riskine neden olur.
e. D Vitamini:D vitamini eksikliği olan kızların, D vitamini eksikliği olmayanlara göre daha erken ergenliğe girdikleri ve daha erken adet gördükleri saptanmıştır.
3. Obezite: Obezite, çocuklarda ergenliğin başlamasını etkileyen faktörler arasında en önemlilerinden biridir. Çocuklarda obezitenin artmasına paralel olarak, erken ergenlik de artmaktadır.Obez kızlardaerken ergenlik gelişme riski, normal kilolu kızlardan 2-4 kat fazladır. Diğer taraftan çocuklar 5 - 7 yaşlarında ne kadar kilolu ise, ergenliğin erken başlaması riski o derece yüksek olduğu saptanmıştır.
4. Endokrin Bozucu Kimyasallar (Endokrin Bozucular):Endokrin Bozucu Kimyasallar (Endokrin Bozucular), endokrin sistemini etkileyerek sağlığı bozan maddelerdir. Endokrin Bozucu Kimyasallara (Endokrin Bozucular) maruz kalan çocuklarda obezite, erken meme gelişimi, erken kıllanma, erken ergenlik ve erken adet görme söz konusudur. Bu nedenle çocuklarımızı olabildiğince Endokrin Bozucu Kimyasallardan (Endokrin Bozucular) korumalıyız.
Bisfenol A: Plastiklerin dayanıklılık ve esnekliğini arttırmak için dünyada en çok kullanılan kimyasallar, Bisfenol A’dır. Plastik su şişesi, içecek kutuları, yiyecek saklama kapları, su boruları, diş dolgu malzemeleri, boyalar, elektronik ürünlerde, yer döşemelerinde, oyuncaklarda, kişisel bakım malzemelerinde, tekstil ürünlerinde ve kasa fişlerinde Bisfenol A bulunmaktadır. Çocuklarımızı olabildiğince plastiklerden ve Bisfenol A içeren ürünlerden uzak tutmalıyız.
Fitalatlar: Başta plastikler maddeler (oyuncaklar, ambalajlar, şişeler ve örtüler gibi), sabun, kokulu şampuan, krem, deodorant, yapay parfüm, saç spreyi, oje, losyon, yapıştırıcılar, kırtasiye malzemeleri, sentetik parfüm, ayakkabılar ve PVC malzemeden yapılmış zemin kaplamalar gibi birçok üründe fitalatlar bulunabilmektedir. Fitalat içermeyen ürünler kullanılmalıdır.
Fenoller: Fenoller, diş macunu, el sabunu, kozmetikler, cilt kremleri, sivilce kremleri, deodorantlar, plastik şişeler, kişisel bakım ürünlerindeki yaygın olarak kullanılmaktadır. Çocuklarımızı kozmetik ürünlerden uzak tutmalıyız.
Triklosan,özellikle diş macunuve el sabunlarında kullanılan mikrop öldürücü maddedir. Ayrıca kozmetikler, deodorantlar, cilt kremleri,sivilce kremleri, plastik şişeler, plastik doğrama tahtaları, spor ekipmanları, ayakkabılar ve pestisitler (yabani otları ve böcekleri öldürmek için kullanılan maddeler) gibi birçok üründebulunmaktadır.
Diklorofenoller, oda ve tuvalet parfümleri, el sabunları, sivilce kremleri, deodorantlar ve diş macunlarında sık kullanılan mikrop öldürücü maddedir. Amerika’da yaşayan kadınların %80’inin idrarında diklorofenoller saptanmıştır.
Benzofenon-3, UV ışınlarını emdiği için güneşten gelen radyasyondan korucuyu özelliği nedeniyle güneş kremleri, losyon ve rujlarda sıklıkla kullanılmaktadır. Benzofenon-3, dudak kremi, oje, saç spreyi ve fotoğraf kağıdı gibi ürünlerde kullanılmaktadır. Amerika’da yaşayanların %97’sinin idrarında Benzofenon-3 saptanmıştır.
Parabenler: Parabenler (Metil veya Propil), makyaj malzemeleri, diş macunu, vücut losyonları ve şampuan gibi kozmetiklerde koruyucu olarak yaygın şekilde kullanılmaktadır. Öyle ki Amerika’da yaşayanların %90’ının idrarında parabenler saptanmıştır.Paraben olmayan ürünler kullanılmalıdır.
5. Psikolojik Faktörler: Ruh sağlığı sorunları, ergenliğin erken başlamasına neden olabilir. İstikrarsız ve stresli aile ve okul ortamının çocuklarda ergenlik gelişimini etkilediği ileri sürülmektedir. Örneğin iki ebeveyninin birlikte olmadığı evlerde yaşayan çocuklarda veya ailesi tarafından desteklenmeyen çocuklarda, erken ergenlik riski daha yüksek olduğu saptanmıştır. Kaygı düzeyi yüksek olan kızlarda da, ergenlik daha erken başlamaktadır. Evlat edinilen çocuklarda, ergenliğin erken başlama riskinin 10-20 kat arttığı saptanmıştır.
6. Gebelik ve Doğum:Annenin kilolu veya obez olması ile hamilelik ve/veya emzirme döneminde annenin kötü beslenmesi, sigara içmesi ve olumsuz çevre şartları, kız çocuklarında erken ergenlik riskini arttırmaktadır. Kilolu doğan kız bebekler, yaşıtlarından daha erken adet görmeye başlamaktadırlar. Küçük doğan kız bebeklerde (SGA) ise, obezite, erken kıllanma ve erken ergenlik sık görülmektedir.
7. Anne Sütü:Mama ile beslenen bebeklere göre, anne sütü ile beslenen bebeklerde meme gelişimi daha geç olmaktadır.
8. Egzersiz:COVID-19 pandemisinde çocukların evde kalmaları esnasında erken ergenlik vakalarında yaklaşık 2 kat gibi ciddi bir artış görülmüştür. Sağlıklı ve düzenli egzersiz, erken ergenlik gelişme riskini %10-30 oranında azaltabilir.
9. Tablet ve Akıllı Telefon Kullanımı:Tablet ve akıllı telefonların aşırı kullanımı, çocuklarda erken ergenliğe neden olabilir. Özellikle akşamları olmak üzere,çocuklarınelektronik aletleri kullanım süresi en aza indirilmelidir.
10. Hava Kirliliği: Çocukluk döneminde hava kirliliğine maruz kalmanın, erken ergenlik ve erken adet görme riskini arttırabileceği vurgulanmaktadır.
Sonuç olarak çocuklar erken ergenliğe neden giriyorlar!Bunun cevabını vermekkolay değildir. Obezite, fast-food ve işlenmiş gıdalar ile beslenme, endokrin bozucu kimyasallara maruziyetin artması ve dünyamızın daha stresli olması, ergenliğin erken başlamasında etkili olabilir. Bu nedenle çocuklarımızın, olabildiğince sağlıklı besinler tüketmesine özen göstermeli, endokrin bozucu kimyasallara dikkat etmeli ve huzurlu yuvalarda büyütmeliyiz.
Ankara Çocuk Endokrinoloji Uzmanı olarak size ve çocuklarınıza yardımcı olmaktan mutluluk duyarız.
