D Vitamini, Çocuk Büyüme Ve Gelişmesi İçin Şarttır
Çocuklarda D Vitamini Çok Önemlidir, Neden?
D vitamini, çocukların sağlıklı büyüme ve gelişmeleri için kritik bir vitamindir. Çocuklar için D vitamini:
Kemik Sağlığı ve Gelişimi: D vitamini, kalsiyum ve fosforun bağırsaklardan emilimini artırarak, kemiklerin güçlenmesine katkıda bulunur. Bu nedenle D vitamini, kemik hastalıkların önlenmesine önemlidir. D vitamini eksikliğinde, kemik zayıflığı, kemik ağrıları (özellikle kol, bacak ve kaburga ağrıları), hassasiyet, kemik erimesi ve kırıklar görülür. İleri derecede D vitamini eksikliğinde, ciddi kemik problemleri ortaya çıkar.
Diş Sağlığı: D vitamini, dişlerin sağlıklı büyümesi ve korunması için gereklidir. D vitamini eksikliğinde diş gelişimi bozulur. D vitamini eksikliği, dişlerin geç çıkmasına, diş çürüklerine, diş minesinde zayıflığa ve diş kayıplarına neden olur.
Büyüme ve Gelişme: D vitamini, çocukların sağlıklı büyüme ve gelişmesi için gereklidir. D vitamini eksikliğinde, boy uzamasında yavaşlama, boyun uzamaması ve büyüme geriliği ortaya çıkabilir. Diğer taraftan D vitamini eksikliği, iştahsızlık ve buna bağlı olarak kilo kaybına da yol açabilir.
Kas Sağlığı: D vitamini, kas gelişimini destekler. D vitamini eksikliği, halsizlik, yorgunluk, kas ağrıları, kas zayıflığı ve kas kramplarına neden olabilir. Bu nedenle çocuklar yürüme, koşma veya merdiven çıkma esnasında zorluklar ve sık düşme görülebilir.
Beyin Gelişimi: D vitamininin beyin fonksiyonları ve bilişsel gelişme üzerinde de olumlu bir etkisi olduğunu göstermektedir.
Ruh Sağlığı: D vitamini, çocukların zihinsel ve duygusal sağlıkları için de önemlidir. D vitamini eksikliği olan çocuklarda, huzursuzluk, sinirlilik, aşırı ağlama, unutkanlık, dikkat dağınıklığı, uyku problemleri ve depresyon görülebileceği vurgulanmaktadır.
Bağışıklık Sistemi: D vitamini, bağışıklık sisteminin çalışması için gereklidir. D vitamini eksikliğinde, bağışıklık sisteminin çalışması bozulur ve enfeksiyonlara yatkınlık artar. Özellikle üst solunum yolu enfeksiyonları çok sık görülür. Ayrıca yara iyileşmesi gecikebilir.
Otoimmün Hastalıkların Önlenmesi: Yeterli D vitamini seviyeleri, Diyabet ve Multipl Skleroz gibi otoimmün hastalıkların gelişme riskini azaltır. D vitamini eksikliği olan çocuklarda da, insülin direnci ve diyabet gelişme riski artar.
Kalp-Damar Hastalıkları: D vitamini, kalp-damar sağlığı için önemlidir. D vitamini eksikliği olan çocuklarda, tansiyon yüksekliği (hipertansiyon) ve kalp-damar hastalıkları gelişme riski artar.
Kanser: D vitamini takviyesinin, bazı kanserlerin (kalın bağırsak ve meme gibi) gelişmesine karşı koruyucu olabileceği gösterilmiştir. Diğer taraftan D vitamini eksikliğinin de, bazı kanserlerin (özellikle kalın bağırsak, meme, prostat ve pankreas kanseri) gelişme riskini artırabileceğini vurgulanmaktadır.
Diğer Belirtiler: D vitamini eksikliği olan çocuklarda, saç dökülmesi, cilt kuruluğu, ciltte pullanma, baş ağrısı, el ve ayaklarda soğukluk, terleme, ishal gibi belirtiler görülebilir. Diğer taraftan kilo fazlalığı olan çocuklarda D vitamini eksikliği varsa iştah artmakla birlikte kilo almaları daha kolay ve kilo vermeleri daha zor olmaktadır.
Çocuklarda D Vitamini Eksikliği Neden Olur?
Serum D vitamini düzeyinin 30 ng/ml’den yüksek olması gerekmektedir. D vitamini düzeyinin 30 ng/ml altında olması, D vitamini eksikliği olarak kabul edilir.
Çocuklarda D vitamini eksikliği, çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir:
Yetersiz Güneş Işığı Maruziyeti: D vitamini, güneş ışığına maruz kalınmasıyla üretilir. Çocuklar yeterince dışarı çıkmıyorsa veya güneş ışığına yeterli düzeyde maruz kalmıyorsa, D vitamini eksikliği gelişebilir. Özellikle kış aylarında, D vitamini eksikliği sık görülür.
Güneş Kremleri: Güneş kremleri, cildi zararlı UV ışınlarından korurken, ciltten D vitamini üretimini engellerler. Örneğin 30 faktörlü güneş kremi, D Vitamini üretimini %97 ve 50 faktörlü güneş kremi de, D Vitamini üretimini %98 azaltır.
Beslenme Yetersizlikleri: D vitamini açısından zengin yiyeceklerin (balık, yumurta, süt ve süt ürünleri, güçlendirilmiş gıdalar) yetersiz tüketilmesi, D vitamini eksikliğine neden olabilir.
Hava Kirliliği: Kentsel bölgelerde yaşayan çocuklarda, hava kirliliği nedeniyle D vitamini üretimi azalır.
Kilo Fazlalığı: Kilo fazlalığı olan çocuklarda, D vitamini eksikliği sık görülür. Çünkü;
D vitamini yağda çözünen bir vitamindir ve vücutta yağ dokusunda depolanır. Kilo fazlalığı olan çocuklarda vücut yağı fazla olduğu için, D vitamini yağ dokusunda depolanır ve kan dolaşımındaki D vitamini seviyelerini düşer.
Kilo fazlalığı olan çocuklar genellikle daha az dışarı çıkar ve dış mekan fiziksel aktivitelerine az katılırlar. Bu nedenle güneş ışığına maruziyetleri azaltır ve ciltte D vitamini üretimi azalır.
Kilo fazlalığı olan çocuklar, D vitamini açısından zengin besinleri (balık, yumurta sarısı, zenginleştirilmiş süt ve tahıllar gibi) daha az tüketirler ve D vitamini eksikliği sık görülür. Ayrıca, fast food ve işlenmiş gıdalar gibi besin değeri düşük gıdaların fazla tüketilmesi, D vitamini alımını daha da azaltır.
Kilo fazlalığı, insülin direnci, leptin direnci ve inflamasyon gibi metabolik ve hormonal değişikliklere neden olabilir. Bu değişiklikler, D vitamini metabolizmasını olumsuz etkiler.
Erken Doğum ve Düşük Doğum Ağırlığı: Erken doğan veya düşük doğum ağırlıklı bebeklerde D vitamini depoları yetersiz olduğu için D vitamini eksikliği sık görülür.
Hastalıklar: Hastalıklar, D vitamini emilimini veya metabolizmasını bozar. Örneğin, çölyak hastalığı, (inflamatuar) bağırsak hastalıkları, böbrek ve karaciğer hastalıkları, D vitamini eksikliğine yol açar.
İlaçlar: İlaçlar, D vitamini metabolizmasını olumsuz etkileyebilir. Örneğin, havale ilaçları (antikonvülzanlar) ve steroidler, D vitamini düzeylerini düşürür.
Çocuklarda D Vitamini Eksikliği Nasıl Tedavi Edilir?
Çocuklarda D vitamini eksikliğinin tedavisi, eksikliğin derecesine, çocuğun yaşına ve sağlık durumuna bağlı olarak değişebilir.
Güneş Işığına Maruz Kalma:
Vücudun ihtiyacı olan D vitamininin yaklaşık %90-95’i, güneş ışığı yoluyla deride üretilir. D vitamininin ancak % 5-10’u besinlerden alınır.
Çocukların düzenli olarak güneş ışığına çıkması, yeterli D vitamini üretmesini sağlar. Doğrudan güneş ışığına maruz kalmak, D vitamini eksikliğini önler. Ancak günümüzde çocuklar, güneş ışığından yeterince yararlanamamaktadır.
Çocukların yeterli D vitamini üretmesi için günlük 20-25 dakika yüz, kol ve bacakların güneşe direk maruz kalması yeterlidir (güneş kremi, cam veya tül vs olmadan).
Güneşin dik geldiği saatler olan 11:00 - 15:00 arasında güneşlenmek, D vitamini üretimi için en etkili zaman dilimidir.
Ancak çocuklar güneşe maruz bırakırken dikkat edilmesi gereken noktalar:
1 yaşından küçük çocukların:
Doğrudan güneş ışığına maruz kalmaları önerilmez. Ciltleri çok hassas olduğu için, güneş yanıkları ve cilt hasarları oluşabilir. Bebekler güneşe çıkarılacaksa, gölgede tutulmaları gerekir.
6 aydan küçük bebeklerde, güneş kremi kullanımı önerilmez. Çünkü cildi incedir ve kimyasallara karşı daha hassastır. Güneş kremindeki kimyasallar cildinden emilebilir ve sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle mümkünse hiç güneşe çıkarılmamalıdırlar. Güneşe çıkarılacak olan bebeklerde süre, 2 dakikayı aşmamalıdır ve güneşe alıştıkça ancak süre uzatılabilir.
6 aydan büyük bebekler için, uygun güneş kremleri kullanılabilir. Bebekler için özel formüle edilmiş, yüksek koruma faktörlü (SPF 30 veya daha yüksek) ve geniş spektrumlu güneş kremleri tercih edilmelidir.
Güneş kremi, dışarı çıkmadan en az 15 dakika önce sürülmeli ve 2 saatte bir tekrar sürülmelidir.
Bebekler güneşe çıktığında, hafif ama koruyucu giysiler giydirilmelidir. Şapka, uzun kollu tişörtler ve uzun pantolonlar bebeklerin cildini güneşten koruyabilir.
Bebekler için tasarlanmış UV korumalı güneş gözlükleri, bebeklerin gözlerini zararlı UV ışınlarından korumak için kullanılabilir.
Güneşin en yoğun olduğu 10:00-16:00 saatleri arasında bebeklerin güneşe çıkarılmaması önemlidir. Çıkarılacaksa, sabah veya akşamüstü saatleri tercih edilmelidir.
Güneşe çıkarılan bebeklerde sıvı kaybı olmaması için sık sık emzirilmelidir.
1 yaşından büyük çocukların:
Geniş spektrumlu (hem UVA hem de UVB ışınlarına karşı koruyucu) ve yüksek koruma faktörlü (SPF 30 veya daha yüksek) güneş kremleri, kullanılmalıdır.
Güneş kremi, dışarı çıkmadan yaklaşık 15-25 dakika önce ve her 2 saatte bir tekrar cilde uygulanmalıdır. Ayrıca yüzme, terleme veya kurulanmadan sonra da tekrar güneş kremi uygulanmalıdır.
Çocukların cildini korumak için hafif, uzun kollu giysiler, uzun pantolonlar ve geniş kenarlı şapkalar tercih edilmelidir.
Mümkün olduğunca sabah veya akşam saatleri gibi, güneş ışınlarının yoğun olmadığı saatlerde çocuklar dışarı çıkarılmalıdır. Çünkü güneş ışınları, öğle saatlerinde en yoğundur ve ciltte daha fazla hasara neden olabilir. Özellikle 10:00-16:00 arasında, dışarıda zaman geçireceklerse, çocukların gölgede kalmaları sağlanmalıdır.
Çocukların gözlerini zararlı UV ışınlarından korumak için, UV korumalı güneş gözlükleri kullanılmalıdır.
Güneş altında oyun oynayan çocuklar, terleyerek daha fazla su kaybederler. Çocukların bol su içmeleri sağlanmalıdır.
Beslenme Düzenlemesi:
Çocukların, D vitamini açısından zengin gıdaları tüketilmesi çok önemlidir. D vitamini içeren besinler, özellikle yeterli güneş ışığına maruz kalınmadığında veya ek destek gerektiğinde önemli hale gelir.
D vitamini açısından zengin gıdalar arasında, yağlı balıklar (somon, ton balığı, uskumru, sardalya, alabalık, hamsi), balık yağı (özellikle Morina karaciğeri yağı), yumurta sarısı (bir büyük yumurta sarısı, günlük D vitamini ihtiyacının yaklaşık %13'ünü karşılar), kırmızı et, mantarlar, maydanoz ve ısırgan otu gibi yeşil yapraklı sebzeler, güçlendirilmiş süt ve süt ürünleri (çedar ve mozzarella peyniri gibi), güçlendirilmiş tahıllar ve portakal suyu bulunur. Ancak, besinlerden alınan D vitamini genellikle sınırlıdır, bu yüzden güneş ışığına maruz kalma ve gerektiğinde D vitamini takviyesi almak önemlidir.
Sonuç olarak,
Her çocukta D vitamini eksikliği aynı belirtileri göstermez. Bazı çocuklarda hiçbir belirti görülmeyebilirken, bazılarında ise birçok belirti bir arada görülebilir
Çocukların, sağlıklı büyüyüp gelişmesi ve D vitamini eksikliğinin neden olabileceği sağlık problemlerinden korunması için düzenli aralıklarla sağlık kontrollerinin yapılması gereklidir.
Ankara Çocuk Endokrinoloji Uzmanı olarak size ve çocuklarınıza yardımcı olmaktan mutluluk duyarız.
